Gmina ma obowiązek sprawowania całorocznej opieki nad kotami wolno żyjącymi, co obejmuje ich dokarmianie, zgodnie z artykułem 11a ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie zwierząt. Wynika to z ogólnego obowiązku gminy w zakresie zapobiegania bezdomności zwierząt, określonego w artykule 11 ust. 1 tej ustawy. Każdego roku rada gminy uchwala program opieki nad zwierzętami bezdomnymi, który uwzględnia również działania na rzecz kotów wolno żyjących. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy podkreślił, że program ten musi być szczegółowy i precyzyjnie określać sposób realizacji poszczególnych zadań przez odpowiednie podmioty.
Koty wolno żyjące należy odróżniać od kotów bezdomnych oraz kotów posiadających właścicieli. Koty wolno żyjące to zwierzęta urodzone na wolności, prowadzące życie niezależne od człowieka, lecz korzystające z jego pomocy. Koty bezdomne to natomiast zwierzęta, które uciekły, zostały porzucone lub zagubiły się i nie mają ustalonego właściciela. Koty wolno żyjące nie powinny być odławiane i umieszczane w schroniskach, ponieważ potrafią przystosować się do życia w swoim środowisku, pod warunkiem zapewnienia im odpowiedniego wsparcia, w tym dokarmiania, schronienia oraz opieki weterynaryjnej.
Działania podejmowane przez gminy w zakresie opieki nad kotami wolno żyjącymi obejmują zapewnienie dokarmiania, kontrolę populacji poprzez kastrację i sterylizację, opiekę weterynaryjną, a także organizowanie miejsc schronienia. Prawidłowo sporządzony program opieki nad zwierzętami bezdomnymi powinien precyzyjnie wskazywać miejsca bytowania kotów, określać osoby odpowiedzialne za ich dokarmianie oraz zawierać szczegółowe zasady dotyczące dostarczania pożywienia. W zakresie opieki weterynaryjnej gmina powinna zapewnić leczenie kotów chorych oraz rannych, a także regularne odrobaczanie i szczepienia w celu ochrony populacji przed chorobami zakaźnymi.
Dokarmianie kotów wolno żyjących musi odbywać się przez cały rok. Zimą preferowane jest podawanie karmy suchej, która nie zamarza i dostarcza więcej kalorii, natomiast latem zaleca się karmę mokrą, ponieważ pomaga ona w nawadnianiu organizmu. Miejsca dokarmiania powinny być utrzymywane w czystości, a miski regularnie myte. Niezbędne jest także zapewnienie stałego dostępu do wody, szczególnie w okresie zimowym, gdy naturalne źródła mogą być niedostępne lub zanieczyszczone. Koty powinny być karmione regularnie, o stałych porach, co ułatwia monitorowanie ich stanu zdrowia oraz populacji.
Zapewnienie schronienia dla kotów wolno żyjących jest kluczowym elementem opieki. Budki dla kotów powinny być odpowiednio ocieplone, zabezpieczone przed wilgocią i umieszczone w miejscach chronionych przed hałasem oraz ruchem drogowym. W okresie zimowym schronienia powinny być regularnie kontrolowane i utrzymywane w czystości, aby zapewnić zwierzętom bezpieczne warunki bytowania.
Kastracja i sterylizacja kotów wolno żyjących to jeden z najskuteczniejszych sposobów ograniczania ich populacji. Zabiegi te zmniejszają ryzyko chorób przenoszonych drogą płciową, agresji oraz niekontrolowanego rozmnażania się zwierząt. Koty poddane kastracji powinny być oznakowane, aby uniknąć ponownego odłowienia. Proces wyłapywania kotów do kastracji powinien być przeprowadzany w sposób humanitarny, z użyciem bezpiecznych klatek-łapek, a po zabiegu koty powinny być wypuszczane w miejscu, z którego zostały zabrane, o ile nie wymagają dalszej opieki weterynaryjnej.
Społeczni opiekunowie kotów wolno żyjących odgrywają istotną rolę w realizacji programów opieki. Gmina powinna prowadzić rejestr miejsc bytowania kotów oraz osób odpowiedzialnych za ich dokarmianie, co umożliwia skuteczne planowanie i realizację działań. Współpraca między gminą a opiekunami społecznymi może obejmować formalne porozumienia określające obowiązki, takie jak zgłaszanie kotów do kastracji, dbanie o czystość miejsc bytowania oraz monitorowanie stanu zdrowia zwierząt. W sytuacji, gdy opiekun nie może kontynuować sprawowania pieczy nad kotami, powinien zgłosić ten fakt gminie, aby zapewnić im dalszą opiekę.
Realizacja obowiązków w zakresie opieki nad kotami wolno żyjącymi wymaga precyzyjnego planowania oraz stałej koordynacji działań. Gmina powinna zapewnić odpowiednie finansowanie programów opieki oraz monitorować ich skuteczność. Wdrożenie kompleksowych działań, obejmujących dokarmianie, kontrolę populacji, opiekę weterynaryjną oraz współpracę ze społecznościami lokalnymi, pozwala na skuteczne ograniczenie bezdomności zwierząt oraz poprawę ich warunków bytowych.
